Tot eind februari is de dennenprocessierups in zijn processiefase, waarbij hij zich samen met de andere rupsen vanuit hun nesten in de boomtoppen in de grond ingraaft.
Vanwege de bewegingen van de rupsen heeft de gemeente Lissabon een waarschuwing afgegeven en advies gedeeld.
Volgens de gemeente is een operationeel team “in de verschillende groenzones van de stad bezig met het verwijderen van de rupsennesten”.
Ze waarschuwen dat “allergische reacties kunnen optreden wanneer mensen en dieren in contact komen met de fijne brandharen van de rupsen, die zich door de lucht verspreiden en zich ook kunnen vasthechten aan takken, boomstammen of de grond”.
Daarom moet je tijdens deze “processiefase” vermijden “onder het bladerdak van besmette dennen- of cederbomen te zijn”, de nesten niet aanraken of benaderen en je huisdier uit de buurt houden.
Als je een rups aanraakt, moet je contact opnemen met de Nationale Gezondheidsdienst (SNS) of naar een gezondheidsdienst gaan als je last krijgt van een jeukende huid, jeukende ogen, niezen, ademhalingsmoeilijkheden, misselijkheid, braken, een gevoel van flauwvallen of andere bijbehorende verschijnselen. In geval van nood moet je 112 bellen.
Je mag geen crèmes aanbrengen of medicijnen nemen en je wordt geadviseerd om het getroffen gebied te wassen of af te spoelen met water om de symptomen te verlichten.
Als je huisdier een dennenrups bijt, moet je “hem of haar onmiddellijk naar de dierenarts brengen”, waarschuwt de gemeente Lissabon.
Bron: The Portugal news, januarie 2024
Omdat dit probleem niet alleen bij Lissabon is, maar zeker ook in de Algarve heeft de NCA Portugal de onderstaande informatie opgezocht:
Weetjes over de denneprocessierups in Portugal
Wat is een dennenprocessierups?
De latijnse naam is: Thaumetopoea pityocapa en ze leven in pijnbomen.
In de volwassen fase zijn ze eenvoudige en onopvallende, kortlevende nachtvlinders die in de zomer opduiken en ‘s nachts vliegen. Een enkel vrouwtje kan vervolgens tot 300 kleine eieren leggen die ze en masse aan dennennaalden hecht. Ongeveer een maand later komen uit deze eitjes minuscule rupsen. Deze zeer sociale rupsen leven in familie-gemeenschappen, eten ‘s nachts dennennaalden en slapen overdag in een wit zijdeachtig nest op het puntje van een pijnboomtak. Deze nesten verschijnen in de winter als structuren van wit katoen en zien bijna uit als witte suikerspinnen. Deze periode van nachteten vindt plaats tijdens de wintermaanden.
Wat is het verschil tussen een dennenprocessierups en een eikenprocessierups?
In tegenstelling tot de eikenprocessierupsen, maken de dennenprocessierupsen al direct nadat ze uit het ei komen een nest. Net als de eikenprocessierups heeft een eipakketje van de dennenprocessierups ongeveer 100 tot 300 eitjes die bedekt zijn met schubben. De dennenprocessierupsen doorlopen vijf larvenstadia. Net als de eikenprocessierupsen ontwikkelen de eerste brandharen zich pas in het derde larvenstadium. Elke dennenprocessierups draagt ruim een miljoen brandhaartjes, tegen een slordige 800.000 van de eikenprocessierups.
Net als de eikenprocessierups kent de dennenprocessierups veel natuurlijke vijanden, zoals sluipwespen, sluipvliegen, zweefvlieglarven, bidsprinkhanen, kevers en vogels.
De dennenprocessierups is tot nu toe waargenomen in Oostenrijk, Kroatië, Frankrijk, Italië, Portugal, Macedonië, Montenegro, Slovenië, Zwitserland, Spanje, Albanië, Cyprus en Griekenland.
De cyclus van een processierups
De vlinders komen uit in de zomer, tussen juni en september, afhankelijk van het klimaat, en leggen hun eieren afgezet in parallelle rijen in verpakkingen van 150 tot 220 stuks op twijgen of naalden van verschillende soorten dennen, maar als tweede keus ook in sparren en ceders. Vijf tot zes weken na het leggen komen de eitjes uit. De rupsen vervellen vijf maal afhankelijk van de hoogte en temperatuur. Hoe verder naar het noorden of in hoogte, des te langzamer de larve zich ontwikkelt.
In de winter spinnen de rupsen een nest waarin ze de overdag in de zon liggen. Ze komen ‘s nachts in beweging om te eten. Net als bij de eikenprocessierups lopen de rupsen vanuit een nest achter elkaar in een grote sliert. Een verschil is dat bij de dennenprocessierups de processie slechts een rups breed is, terwijl bij de eikenprocessierups meerdere rupsen zich naast elkaar voortbewegen. In het voorjaar verlaten de rupsen opnieuw in “processie” het nest naar de grond om zich daar op een zonnige plek in te graven en zich ondergronds te verpoppen. Na een aantal maanden ontpoppen ze zich weer als vlinder, waarna de cyclus opnieuw begint.
De ontwikkeling is duidelijk afhankelijk van de omgevingstemperaturen. Net als eikenprocessierupsen zijn dennenprocessierupsen in staat om zich te ontwikkelen bij zowel hogere als lagere temperaturen. Voor Nederland hanteren we de cyclus van de dennenprocessierupsen in Lyon. In warmere landen zoals in het oosten van Spanje en Portugal kunnen ze al vanaf eind januari aan de wandel gaan om zich in te graven in de grond en zich vervolgens te verpoppen. Hieronder een schema van de levenscyclus van de dennenprocessierups.
Wanneer is de dennenprocessierups gevaarlijk?
Tussen januari en april (afhankelijk van de lentetemperaturen) verlaten ze het nest ter voorbereiding op het volgende deel van hun levenscyclus. En het is dit punt waarop de meeste mensen en huisdieren in contact komen met de rupsen, soms met zeer pijnlijke gevolgen. De kolonie volgt een leider in een lange optocht, zoals een polonaise, op zoek naar zachte grond om in te graven.
De rupsen kunnen massaal voorkomen en hebben brandharen die irriterend zijn voor de mens. De haren zijn 0,2 tot 0,3 millimeter lang. Elke rups heeft er honderdduizenden tot een miljoen van. Het zijn pijlvormige haren, die bij een bedreiging worden afgeschoten. De haren kunnen dan makkelijk de huid, de ogen en de luchtwegen binnendringen. De stoffen die van de haren afkomen veroorzaken een op allergie lijkende huiduitslag, zwellingen, rode ogen en jeuk. In de meeste gevallen verdwijnen de klachten vanzelf. Niet alle personen zijn even gevoelig voor de brandharen.
In zeldzame gevallen kunnen andere verschijnselen ontstaan, namelijk braken, duizeligheid en koorts.
De rupsen hoeven niet te worden aangeraakt om in contact te komen met de brandharen. De haartjes verspreiden zich met de wind en kunnen zo in contact komen met wandelaars of fietsers. De haren blijven ook na het vertrek van de rupsen in de nesten, die aan de stammen en dikke takken hangen, aanwezig.
De brandharen komen tevoorschijn nadat de rups 2 keer is verveld. De haren zijn zo hardnekkig dat ze nog 6 tot 8 jaar overlast kunnen geven nadat de rups is gedood of ontpopt tot een vlinder.
Welke klachten geeft de dennenprocessierups?
De brandharen die door de lucht zweven kunnen de volgende klachten geven bij de mens:
Huidklachten
- Jeuk
- Branderig gevoel
- Bultjes of blaasjes
- Rode huid/vlekken
- Infecties (na krabben)
Neus/keel/luchtweg
- Loopneus
- Kriebel in de keel Hoesten
- Kortademigheid
- Moeilijk slikken
Ogen
- Branderige pijn
- Irritatie
- Roodheid
- Zwellingen
- Ontstekingen
Algehele malaise
- Duizelig
- Hoofdpijn
- Koorts
- Braken
- Shock (Zeldzaam)
Ook dieren, met name honden, kunnen last hebben van de brandharen van de rups.
Wat doe je na contact met de dennenprocessierups?
- Een dennenprocessierups kan voor een ernstige allergische reactie zorgen. Bel 112 bij:
- Benauwdheid
- Een dikke tong, dikke lippen of dikke oogleden
- Wrijf of krab niet.
- Probeer de brandharen van de huid te verwijderen met plakband of kleefpleister. Plak een stuk plakband op de huid en trek het er weer af. De brandhaartjes blijven aan het plakband vastzitten en komen zo los van de huid. Gooi de stook weg.
- Spoel de huid of de ogen goed met lauw water.
- Doe kleding met brandharen uit en was deze op minstens 60° C.
- Bestrijd de jeuk met verzachtende crème op basis van aloë vera, calendula, menthol of eucalyptus.
Hoe de processierups bestrijden?
De strijd tegen deze harige indringers is een uitdaging. Maar vrees niet! Er zijn verschillende manieren om ze aan te pakken.
Mocht het uitdraaien op een plaag, óf mochten zich dennenprocessierupsen voordoen in bomen die staan op plaatsen waar druk menselijk verkeer is, dan kunnen bestrijders de volgende technieken toepassen:
1. Aaltjes uitzetten in besmette bomen
De aaltjes worden in de bomen gespoten. De processierupsen worden door de aaltjes aangevallen en overleven dit niet. De aaltjes zijn onschadelijk voor mensen en zoogdieren, alsook voor andere, beschermde rupsen-/vlindersoorten.
Wat zijn aaltjes? Aaltjes, ook wel nematoden (Nematoda) genoemd, zijn wormvormige, microscopisch kleine beestjes van meestal 1-2 mm lang en 0,2 mm dik. Ze zijn nog net met het blote oog te zien. Sterk vergroot zien ze er uit als een soort miniatuur-palingen, met een stompe kop en een in een punt uitlopende staart
2. Bacteriën uitzetten in besmette bomen
De dennenprocessierupsen kunnen worden uitgeroeid met behulp van de bacillus thuringiensis (BT). Dit is een bacterie die in de besmette boom gespoten kan worden. Als de rupsen vervolgens eten van de naalden, worden ze ziek en sterven. De bacterie is een week of twee werkzaam en is niet schadelijk voor mensen en dieren (waaronder de natuurlijke vijanden van de dennenprocessierups).
Hoe bestrijd je de processierups?
Vanzelfsprekend kan de dennenprocessierups worden bestreden met gif, maar dat zal niet worden ingezet omdat men door- en kruisvergifting van andere insecten en dieren wil voorkomen. De nesten wegzuigen is de betere oplossing. Het verbranden van nesten is al helemaal geen optie, omdat naaldhout veel brandbaarder is dan loofhout.
Dit artikel is tot stand gekomen door de NCA Portugal een vereniging voor Vlamingen en Nederlanders in Portugal
