De lage rente is volgens veel economen structureel van aard. Maar wat is structureel? Deze column gaat over ‘rente’, en vooral over de effecten van een lage marktrente. En …, ook nu weer hebben we het in deze column over Nederland. Maar die is géén uitzondering in de westerse samenleving. Zoek de parallellen.
De lage rente in Nederland is het gevolg van de combinatie van het monetaire beleid van de ECB en van macro-economische omstandigheden. Om de economie te stimuleren is het ECB-beleid erop gericht de marktrente onder de evenwichtsrente (rente waarbij investeringen en besparingen gelijk zijn) te brengen en te houden. De renteverlaging stimuleert consumptie en investeringen, en ontmoedigt sparen.
Macro-economisch is er een wet die zegt dat waar besparingen toenemen en investeringen dalen, de evenwichtsrente laag zal blijven. En dat is precies de situatie die economen wereldwijd waarnemen. We sparen ons drie slagen in de rondte om de vergrijzing op te vangen (in de ‘oude’ wereld) of om nu alvast rekening te houden met toekomstige vergrijzing (opkomende economieën). De Nederlandse Bank (DNB) spreekt in dat laatste geval van ‘voorzorgbesparingen’. Ondertussen investeren westerse landen steeds minder. Niet alleen omdat (westerse) economieën bezuinigen, maar ook omdat nationale economieën steeds meer privatiseren. Dat verschuift de economische structuur van publiek naar privaat. Geen scenario waarin een opwaartse druk op de rente te verwachten is.
Dat gaat anders worden als overheden (opnieuw) gaan investeren. Publieke investeringen in infrastructuur bijvoorbeeld. Of in onderwijs, in betaalbare zorg, ICT, in duurzame energie, in …. . Dat komt op termijn de productiviteit van de gehele economie ten goede.
En hoe zit het dan met dat overschot aan spaargeld van babyboomers zoals u en ik? Veel van dat spaargeld is er ‘zijns ondanks’. We hebben het wel, maar niet vrijwillig. En we kunnen er ook niet zelf over beschikken. Het zit in pensioen waar we pas aan kunnen komen als we met pensioen gaan en dan nog maar mondjesmaat, beetje bij beetje en over een hééééle lange reeks van jaren, want we worden steeds ouder. En het zit in onze huizen (overwaarde op hypotheek) en dus in tamelijk illiquide stenen.
Niettemin, wat de babyboomers spaarden, zullen ze langzaam ontsparen. Naarmate er meer pensioneren, moet het spaaroverschot dus afnemen en de evenwichtsrente stijgen. Dat we dat nu nog niet merken is het gevolg van technische factoren zoals een strengere wetgeving die financiële instellingen verplicht te investeren in de meest veilige beleggingen.
Om de productiviteit te stimuleren en investeringen aan te jaren, kan je zelf ook iets doen. Anders denken en anders doen.
Duurzamer! Maar daarover gaat het in de volgende column.
Dit artikel verscheen in “Blik op Portugal 150”.
