De Europese Commissie heeft kritiek op het financiële beleid in Nederland als het om pensioenen gaat. De EC rekent het ons aan dat ons pensioensysteem in hoge mate ‘klassiek’ van opzet is met als kenmerk dat met het toenemen van de leeftijd, ook de pensioenpremie stijgt. Deze klassieke vorm van financieren van ons pensioen pakt alleen goed uit zolang er een gezond evenwicht is tussen ‘belonen’ en ‘verzorgen’. Dat is het geval als de pensioenuitkering ná pensionering, niet uit de pas loopt met pensioen als tegenprestatie voor verrichte arbeid en als er sprake is van stabiele rentes en levensverwachtingen. En daar is dan weer een evenwicht voor nodig tussen instroom van jonge medewerkers en uitstroom van oude medewerkers. In een vergrijzend Europa – en vooral in Nederland – is daar geen sprake van.

Het Europees monetaire beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) van Draghi cs, is gericht op een zo laag mogelijke rente. Die lage rente beïnvloedt het rendement van pensioenfondsen. Feitelijk zou – gegeven de huidige, wettelijk geregelde financieringssystematiek – een forse premieverhoging nodig zijn. Pensioenkosten zijn loonkosten. Doorvoeren van een (al te drastische) premieverhoging zal Nederland buiten spel zetten op de arbeidsmarkt. Pensioenverlagingen (in uitkering en/of duur) zijn dé oplossing in economische zin. Niet alleen in Nederland, maar bijvoorbeeld óók in Portugal en Griekenland (waar men veel eerder dan in Nederland met pensioen gaat). Onverkoopbaar echter in landen waarin sociale partners elkaar in een wurggreep houden en bonden oppermachtig zijn.

Er zijn pensioenfondsen die het renterisico afgedekt hebben met derivaten. Veel van die fondsen zitten nú (nog steeds) behoorlijk boven Jan. Andere fondsen hebben daarentegen gespeculeerd op een rentestijging. Nu dat laatste niet is gebeurd en het wachten erop weleens tevergeefs kan zijn, zitten die fondsen met de gebakken peren. Maar …., om dat aan het ECB-beleid toe te schrijven, voert veel te ver. Ook zonder dat beleid is er al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw sprake van een rentedaling. Om dan ook nog eens met een Nexit in navolging van een Brexit te gaan dreigen – zoals in kringen van pensioenfondsbestuurders wordt gehoord – is al helemaal een brug te ver.

In plaats van huilie, huilie doen over het ECB-beleid zouden pensioenfondsbestuurders beter de hand in eigen boezem kunnen steken.De lage rente levert Nederland per saldo voordelen op: lagere woonlasten (hypotheken), betaalbare financieringskosten voor bedrijven en lage wisselkoersen. En een lage rente kan ertoe leiden dat de obligaties en aandelen van pensioenfondsen, in waarde toenemen.

Wat Nederland nodig heeft en waar pensioenfondsbestuurders op zullen moeten gaan acteren, is het doorvoeren van een nieuw pensioenstelsel. Een stelsel waarin niet de pensioenuitkering, maar de pensioeninleg (de premie) vastligt. En laat dat nu net de bedoeling van de Europese Commissie zijn. Met andere woorden: we blijven pensioenen collectief beleggen, we delen de risico’s. Maar we stappen af van de fictie van hoge nominale zekerheden (gegarandeerde uitkeringen), die leiden tot torenhoge verplichtingen als gevolg van een lage rente. Pijnlijk? Ja, maar onvermijdelijk.

 

Dit artikel verscheen in “Blik op Portugal 149”.