Het is tijd dat de overheid meer aandacht heeft voor samenwerking met burgers. Nationale regeringen pompen heel veel geld in de economie, in de hoop dat zich achter de coronadepressie weer een wolkeloze hemel zal openbaren. Ze besteden miljoenen euro’s aan het overeind houden van het bedrijfsleven zodat gedwongen ontslagen beperkt blijven, de koopkracht behouden blijft en faillissementen afgewend worden. Gemeentes wringen zich in allerlei bochten om hun begrotingen op peil te houden en tegelijkertijd een maatschappelijk, sociaal en cultureel pakket aan voorzieningen in de benen te houden. Via leningen blijft de bodem van de gemeentelijke schatkist onzichtbaar. Hoe terecht is dat? Hoe lang houden we dat vol?
Over de gewraakte steun aan multinationals als KLM wil ik het hier niet hebben. Ook niet over de vraag of de hoogte en duur van de overheidssteun voldoende is en of gemeentes hun materiële en sociale infrastructuur overeind kunnen houden. De achterliggende vraag is of wij, u en ik, bereid zijn om te investeren in een leefbare samenleving. Dat moet, want je hoeft geen goede boekhouder, noch econoom te zijn, om te kunnen constateren dat grote delen van de publieke sector niet langer overeind gehouden kunnen worden. Deskundigen voorspellen dat de komende bezuinigingen – wat Nederland betreft vooral ná de Kamerverkiezingen van komend voorjaar – enorm zullen zijn en er een tweedeling in de samenleving dreigt.
Een perspectief kan zijn dat burgers een aandeel nemen in collectieve voorzieningen. Vraag uzelf eens af: wat is het mij waard om dat regionale ziekenhuis in de buurt, overeind te houden? Of die school? Dat buurtcentrum? Of dat theatergezelschap? Met een maatschappelijk aandeel waarin jouw geïnvesteerde geld rendeert in een sterke, solidaire, regionale en lokale samenleving, zouden we wel eens goed af kunnen zijn. Het organiseren daarvan is simpeler dan ooit. Een heropleving van maatschappelijke betrokkenheid van burgers, mogelijk door internet en social media, kan zorgen voor een breed, maatschappelijk en divers draagvlak.
De verzorgingsstaat, voor zover die nog bestaat, gaat failliet. COVID-19 versterkt dat proces. Overheden die voortvarend zorg, welzijn, onderwijs en cultuur financieren en reguleren zijn passé. Een tegenbeweging van burgerlijke filantropie en particuliere initiatieven biedt perspectief. U en ik, wij samen moeten het doen. Wij zijn aan zet. Laten we van de overheid niet te veel verwachten. Bovendien is het toch prima als uw geld is geïnvesteerd in activiteiten en middelen waar we allemaal beter van worden? Links noemt het de inclusieve samenleving; rechts noemt het privatiseren; ultrarechts noemt het diefstal en ultra links noemt het de teloorgang van de solidariteit. En u? Het ligt er maar aan hoe je het bekijkt en met elkaar afspreekt.
