De meeste mensen kennen Portugal als heerlijke zomervakantiebestemming met mooie stranden en lekker eten. Portugal is daarnaast ook een favoriet land voor veel ‘pensionados’ om te overwinteren. Naast de Algarve, wordt nu ook de rest van Portugal steeds populairder.
De gemiddelde overwinteraar zal, al heerlijk genietend van een wijntje in de zon op een terras, zich weinig bewust zijn van de uitdagingen en problemen die onder de Portugese ‘pensionados’ leven. Veel ouderen leven in Portugal onder of net boven de armoedegrens. Iemand die minder dan 15 jaar heeft bijgedragen aan de sociale verzekeringsbank, iets wat bij de oudere generatie vrouwen veel voorkomt, krijgt het ongelooflijk schamele bedrag van €278 AOW per maand. Iemand die wel meer dan 30 jaar heef bijgedragen krijgt net iets meer dan €400 per maand. Met de huidige prijzen en de inflatie is voor veel ouderen dus zelfs gewoon overleven moeilijk, tenzij ze andere inkomstenbronnen hebben.
Eenzaamheid van ouderen in Portugal
Eenzaamheid onder ouderen is ook hier een groeiend probleem. Een aantal jaar geleden hebben wij als Kamer van Koophandel een wetenschappelijk onderzoek gefaciliteerd naar eenzaamheid onder ouderen en mishandeling door hun kinderen. Dit laatste komt vaker voor dan je denkt en is een enorm probleem, omdat veel ouderen juist afhankelijk zijn van hun kinderen. In Lissabon hebben veel woningen bijvoorbeeld geen liften. Als mensen minder mobiel worden, zitten ze als het ware gevangen in hun eigen woning en worden ze afhankelijk van een netwerk van sociale instanties, familie en vrijwilligers.
Ook zijn de huizen van deze mensen vaak in slechte staat en er ontbreken faciliteiten die wij Nederlanders als onmisbaar zien, zoals bijvoorbeeld een douche of kookgelegenheid. Veel verborgen leed dus, wat voor een gemiddelde overwinteraar een behoorlijke ‘ver van zijn bed show’ is.
Je kan al helpen met een ‘Bom dia’ of een glimlach!
Gelukkig zijn er inspirerende initiatieven waar wij mee samenwerken, zoals ‘A Avó Veio Trabalhar’ (oma kwam werken, zie www.fermenta.org) en de Boutique da Cultura. De Boutique is een culturele vereniging die verschillende activiteiten aanbiedt. Initiatiefneemster Marta leidde ons enthousiast rond door ‘Bairro Padre Cruz’, een sociale ‘achterstandswijk’ waar de kale flats met prachtige street art zijn opgefleurd.
Dona Lurdes, een oudere dame uit de wijk, vertelde hoe trots de mensen in de buurt waren op deze schilderingen. Onderweg kwamen we langs een oud dametje dat uit het raam naar onze groep keek. Dona Lurdes zwaaide en vroeg of wij ook allemaal wilden zwaaien. “Dat vindt ze leuk” zei ze, en inderdaad fleurde het gezicht van de oude dame in het raam helemaal op. Soms kan het leven simpel zijn: even een ‘bom dia’ of een praatje met een oudere buurvrouw geeft iedereen een goed gevoel en het idee dat ze gezien worden. Overwinteraars en toeristen kunnen uiteraard niet de lokale problemen oplossen, maar iedereen kan ‘bom dia’ zeggen tegen de mensen die we tegenkomen, of bijvoorbeeld even glimlachen. Een glimlach is tenslotte het woord der wereldtaal dat door ieder wordt verstaan, aldus de Vlaamse kunstschilder Adriaen Brouwer
Bron: Blik op Portugal, november 2022
Jearina Imanse – j.imanse@ccph.pt Jearina woont sinds haar 11e jaar in Portugal en studeerde International Business & Trade in Lissabon. Sinds 2019 werkt ze als Project Manager bij de Nederlandse Portugese Kamer van Koophandel. Ze geeft ons elke maand een blik op het zakendoen tussen Nederland en Portugal.
