Ik luisterde naar het Noord-Amerikaanse nieuws en een spreker ontkende dat Amerika de eerste natie was die met slavenhandel begon. Hij zei, nee, dat was Portugal in of rond de vijftiende eeuw. Slavenhandel in Portugal, ik twijfelde of dat waar was. (aldus Paul Luckman, The Portugal News).
Een beetje onderzoek wees uit dat Portugal in die tijd een belangrijke speler was. Portugal was niet de enige, onder andere het Verenigd Koninkrijk heeft veel om zich voor te schamen. Niettemin was de geschiedenis van de betrokkenheid van Portugal zeer interessant om te lezen. We moeten niet vergeten dat dit meer dan 500 jaar geleden was. Gelukkig is deze afschuwelijke handel de geschiedenis ingegaan.
De eerste 130 jaar domineerden de Portugezen de trans-Atlantische slavenhandel. Na 1651 kwamen ze op de tweede plaats achter de Britten, die de belangrijkste vervoerders van Afrikanen naar de Nieuwe Wereld werden, een positie die ze bleven behouden tot het einde van de handel aan het begin van de 19e eeuw.
Wat gaf Portugal een voordeel in de slavenhandel?
Het voordeel van de slavanhandel in Portugal kwam vooral voort uit timing. Omdat de Portugezen in de vijftiende eeuw de kust van West-Afrika actief hadden verkend, waren zij een van de eersten die zich realiseerden dat de handel in slaven in grote hoeveelheden tot de mogelijkheden behoorde.
Waar je ook onderzoek doet, overal komt hetzelfde antwoord naar voren: de meest actieve Europese natie in de trans-Atlantische slavenhandel was Portugal, dat gebruik maakte van de dwangarbeid van Afrikanen in hun Latijns-Amerikaanse koloniën in het huidige Brazilië. Bijna 3,9 miljoen tot slaaf gemaakte Afrikanen werden gedwongen aan boord te gaan van Portugese schepen. Het huidige Brazilië ontving ongeveer 3,2 van hen en is daarmee het land in Amerika waar in die periode de meeste slaven aankwamen. Britse schepen vervoerden ook meer dan 3 miljoen Afrikanen die met geweld van het continent werden verwijderd. Franse schepen vervoerden 1,3 miljoen tot slaaf gemaakte Afrikanen.
Geen prettige geschiedenis
De Portugese slavenhandel is een van de belangrijkste en meest controversiële gebeurtenissen in de geschiedenis van het land. Meer dan vier eeuwen lang was Portugal een belangrijke speler in de trans-Atlantische slavenhandel, waarbij miljoenen Afrikanen gedwongen naar Amerika werden vervoerd.
De Portugese slavenhandel begon in de vijftiende eeuw, nadat het land het Afrikaanse continent had verkend. Portugals betrokkenheid bij de trans-Sahara handel, waarbij goud, zout en andere goederen werden geruild, bracht Portugese handelaren in contact met Afrikaanse samenlevingen.
De aankomst van de eerste Afrikaanse slaven in Portugal gaat terug tot het begin van de vijftiende eeuw, toen een groep tot slaaf gemaakte Afrikanen naar Portugal werd gebracht vanaf de Canarische Eilanden. Deze gebeurtenis markeerde het begin van de Portugese slavenhandel, die eeuwenlang zou doorgaan. De oprichting van de Portugese slavenhandel werd gedreven door de vraag naar arbeidskrachten in de Portugese koloniën, vooral in Brazilië.
Portugese handelaren begonnen Afrikanen van de westkust van Afrika te vangen en naar de koloniën te vervoeren, waar ze gedwongen werden om op suikerplantages en in andere industrieën te werken. De Portugese slavenhandel werd al snel een van de meest winstgevende industrieën in Portugal en de economie van het land werd sterk afhankelijk van de handel.
Snelle uitbreiding slavenhandel in Portugal
De Portugese slavenhandel breidde zich snel uit in de zestiende eeuw, toen Portugese ontdekkingsreizigers en handelaren handelsposten en forten oprichtten langs de westkust van Afrika. Deze posten dienden als basis voor de vangst en het transport van slaven en stelden Portugese handelaren in staat om relaties aan te knopen met lokale Afrikaanse heersers.
De ontwikkeling van een systeem voor het vangen en vervoeren van slaven was de sleutel tot de uitbreiding van de Portugese slavenhandel. Portugese handelaren ontwikkelden een systeem om Afrikaanse dorpen te overvallen, slaven gevangen te nemen en ze naar de kust te vervoeren, waar ze aan Europese kopers werden verkocht. De Portugese slavenhandel was georganiseerd via een complex netwerk van handelaren, makelaars en tussenpersonen die het vervoer van slaven van Afrika naar Amerika vergemakkelijkten.
Portugese handelaren waren een van de eersten die zich bezighielden met de trans-Atlantische slavenhandel en het land speelde eeuwenlang een sleutelrol in de wereldwijde slavenhandel.
Het moderne Portugal is een veranderde samenleving
Zoals aan het begin van dit artikel is gezegd, gebeurde dit allemaal meer dan 500 jaar geleden. Aanvankelijk onder het bewind van Manuel I (1495-1521), die een ‘waardige’ opvolger van zijn neef Johannes II bleek te zijn en de Portugese verkenning van de Atlantische Oceaan en de ontwikkeling van de Portugese handel ondersteunde.
De revolutie van 5 oktober 1910 betekende de omverwerping van de eeuwenoude Portugese monarchie en de vervanging ervan door de Eerste Portugese Republiek. Het einde van de eeuwenlange monarchie, maar vervangen door een dictatuur tot april 1974.
Onder de democratie is Portugal een van de meest raciaal tolerante samenlevingen ter wereld geworden. Dat is niet alleen het gedrag van een vriendelijke en tolerante moderne Portugese samenleving, maar het is ook de wet.
De CICDR (Commissie voor gelijkheid en tegen rassendiscriminatie) die in 2002 werd opgericht, verbiedt discriminatie bij de uitoefening van rechten op grond van huidskleur, nationaliteit of etnische afkomst.
Dit artikel over slavenhandel in Portugal verscheen in The Portugal News, 27 December 2023
De NCA Portugal is dé vereniging voor vlamingen en Nederlanders in Portugal. Volg ons voor het laatste nieuws en activiteiten op Facebook en Instagram
