Wat weten we over aardbevingen in Portugal
Portugal ligt in een seismisch actieve regio en heeft in de geschiedenis meerdere aardbevingen meegemaakt. Hier volgt een overzicht van de geschiedenis, de huidige situatie en verwachtingen over aardbevingen in Portugal, plus een uitleg over hoe aardbevingen ontstaan en hoe ze worden gemeten. Tevens geven we aanbevelingen wat te doen bij een aardbeving.
Wat is een aardbeving?
Een aardbeving is een plotselinge trilling van de aardkorst, veroorzaakt door het vrijkomen van opgebouwde spanningen in tektonische platen. Deze platen bewegen langzaam, maar wanneer ze vast komen te zitten en de spanning te groot wordt, schiet die ineens los, wat resulteert in een aardbeving.
De meeste aardbevingen vinden plaats langs breuklijnen, waar tektonische platen tegen elkaar duwen, langs elkaar schuiven of uit elkaar bewegen.
De schaal van Richter: Hoe meten we aardbevingen?
De schaal van Richter is een logaritmische schaal waarmee de sterkte van een aardbeving wordt gemeten. Dit betekent dat een aardbeving van magnitude 6 tien keer zo krachtig is als een van magnitude 5.
- Minder dan 3.0: Meestal niet voelbaar.
- 3.0 – 4.9: Vaak voelbaar, maar weinig schade.
- 5.0 – 5.9: Zichtbare schade aan gebouwen.
- 6.0 – 6.9: Grote schade, vooral bij zwakke gebouwen.
- 7.0 – 7.9: Verwoestende schade over een groot gebied.
- 8.0 en hoger: Catastrofaal, met enorme schade en duizenden slachtoffers.
Er is ook de momentmagnitudeschaal (Mw), die tegenwoordig nauwkeuriger wordt gebruikt bij zware aardbevingen.
Aardbevingen in Portugal: Geschiedenis en Risico’s
- De grote aardbeving van Lissabon (1755)
Dit is de meest beruchte aardbeving in de Portugese geschiedenis. Op 1 november 1755 (Allerheiligen) werd Lissabon getroffen door een schok van naar schatting 8.5 – 9.0 op de schaal van Richter.
- De aardbeving zelf richtte al enorme schade aan.
- Een gigantische tsunami volgde en overspoelde de stad.
- Branden braken uit, verwoestten de overgebleven gebouwen en veroorzaakten chaos.
- Meer dan 60.000 mensen kwamen om het leven.
Deze ramp had niet alleen fysieke schade tot gevolg, maar beïnvloedde ook de filosofie en politiek. Het zorgde ervoor dat Portugal op een andere manier naar rampenbestrijding ging kijken en leidde tot de eerste ‘moderne’ aardbevingsbestendige bouwmethoden.
- Andere belangrijke aardbevingen in Portugal
- 1969: Een aardbeving van 7.9 op de schaal van Richter voor de kust van Portugal.
- 1980: Een zware beving op de Azoren (7.2 Mw), met veel schade en slachtoffers.
- 1998: Een beving op de Azoren (6.2 Mw) veroorzaakte opnieuw aanzienlijke schade.
- 2009 – heden: Kleine en middelgrote aardbevingen komen regelmatig voor, vooral in de regio’s Algarve en de Azoren.
Huidige situatie en verwachtingen
Portugal ligt nabij de breuklijn tussen de Euraziatische en Afrikaanse tektonische platen, met name de Azoren-Gibraltarbreuk. Dit betekent dat er altijd een kans is op aardbevingen.
- De meeste aardbevingen in Portugal gebeuren op zee, maar kunnen aan land voelbaar zijn.
- De zuidkust (Algarve) en de Azoren zijn de meest seismisch actieve gebieden.
- Grote aardbevingen zijn zeldzaam, maar wetenschappers sluiten niet uit dat Portugal in de toekomst opnieuw een zware beving kan meemaken.
Er zijn modellen en waarschuwingen, maar aardbevingen zijn moeilijk te voorspellen. Portugal heeft daarom strenge bouwvoorschriften voor nieuwe gebouwen en noodplannen voor eventuele toekomstige rampen.
Wat te doen bij een aardbeving?
Vooraf voorbereiden
- Zorg ervoor dat zware objecten goed vastzitten.
- Weet waar je schuilplek is (onder een stevige tafel of deurkozijn).
- Maak een noodpakket met water, voedsel en EHBO-spullen.
Tijdens een aardbeving
Als je binnen bent
Als je je op een van de bovenste verdiepingen van een gebouw bevindt, ga dan niet overhaast de trap af en gebruik geen liften.
- Zoek beschutting onder een deurpost, in hoeken van kamers of onder een tafel of bed (DUIK, BESCHERM, WACHT).
- Blijf uit de buurt van ramen en spiegels en let op vallende lampen, meubels en andere objecten.
- Bevind je je op een plek met veel mensen? Blijf dan binnen tot de aardbeving voorbij is. Verlaat daarna rustig het gebouw en let op muren, schoorstenen, elektriciteitsdraden, lampen en andere voorwerpen die kunnen vallen.
- Ren niet naar de uitgang. Trappen en deuren kunnen snel geblokkeerd raken door puin of mensen die proberen te vluchten.
Als je buiten bent
- Ga rustig naar een open ruimte, weg van zee of rivieren.
- Blijf uit de buurt van gebouwen, elektriciteitspalen en andere objecten die op je kunnen vallen.
- Vermijd hellingen, muren, schoorstenen en balkons die kunnen instorten.
Als je in de auto zit
- Stop het voertuig op een veilige plek, weg van gebouwen, muren, hellingen, palen en hoogspanningskabels, en blijf in de auto zitten.
Na een aardbeving
- Controleer op gewonden en help waar mogelijk.
- Blijf weg van beschadigde gebouwen en wegen.
- Let op naschokken, die kunnen ook gevaarlijk zijn.
Portugal heeft een geschiedenis van aardbevingen, met de ramp van 1755 als de grootste. Hoewel grote aardbevingen zeldzaam zijn, blijft het risico bestaan, vooral in de Algarve en de Azoren. Weten wat te doen bij een aardbeving in Portugal kan levens redden, en de Portugese overheid heeft maatregelen genomen om de impact van toekomstige bevingen te minimaliseren.
Lees hier een uitgebreid verslag van de aardbeving in Lissabon in 1755
Dit artikel is samengesteld door NCA Portugal, vereniging voor Vlamingen en Nederlanders in Portugal. Blijf op de hoogte van ons laatste nieuws en activiteiten via de nieuwsbrief of social media.
